77 lat temu, 6 października 1942 r. akt
barbarzyństwa, w odwecie za współdziałanie z ruchem oporu dosięgł 24 osoby –
mieszkańców Tchórzewa. Niemieccy oprawcy nie oszczędzili siedemnaściorga dzieci
z rodzin: Guzów i Pszkitów, w wieku od 8 miesięcy do 16 lat, w tym uczniów
naszej szkoły.
Z zachowanej dokumentacji pracy szkoły wynika, że
wraz z mamą Bronisławą i tatą Bolesławem stracił tu życie urodzony 23 marca
1933 r. Tadzio Guz, który był pilnym, bardzo dobrze zachowującym się uczniem.
Zdążył on uzyskać promocję do klasy trzeciej sześcioklasowej szkoły podstawowej.
Podobny los spotkał jego starsze rodzeństwo: Jasia i Zosię. Jaś mimo niskiej
frekwencji wyróżniał się w klasie grzecznością, zdolnościami z arytmetyki z
geometrią, sprawnie wykonywał ćwiczenia cielesne. Zbierał pochwały od
nauczyciela religii. Trudności wystąpiły w ustaleniu dnia jego narodzin.
Dyrektorka szkoły ustaliła z rodzicami, że do arkusza ocen wpisany zostanie
tylko miesiąc marzec 1927 roku. Zosia – urodzona 27 września 1923 roku
wyróżniała się w nauce śpiewu, choć była słabego rozwoju fizycznego i
duchowego. Największe problemy stwarzała jej nauka arytmetyki z geometrią. Jednak
jak czytamy jej zachowanie w klasach IV i V było godne naśladowania.
Spośród zamordowanego rodzeństwa Pszkitów szkolna
dokumentacja opisuje osiągnięcia Kazia, urodzonego 16 sierpnia 1926 r. To
wyróżniający się uczeń klasy IV, z bardzo dobrym zachowaniem. Był najlepszy z
ćwiczeń cielesnych i śpiewu, chętnie
pomagał kolegom z przyrody i arytmetyki z geometrią. Jednak niska frekwencja w
klasie V, spowodowana brakiem butów uniemożliwiła mu uzyskanie promocji do
klasy szóstej. Jego problemy, podobnie jak problemy jego mamy Adeli, taty
Kazimierza i rodzeństwa: Marysi, Tereski, Władzia - który dopiero marzył o
pójściu do szkoły i malutkiego Stefanka, który niebawem miał stanąć na własne
nogi postanowili rozwiązać hitlerowscy mordercy.
Nic nie może usprawiedliwić okrucieństwa
dokonanego w tym miejscu. Ci którzy dokonali tej straszliwej zbrodni
już nie żyją. Trudno teraz domagać się wobec nich
sprawiedliwości. Ta sprawiedliwość powinna dziś polegać przede wszystkim
na pamięci o ofiarach tego strasznego wydarzenia i modlitwie
za dusze pomordowanych.
W imieniu organizatorów Uroczystości: Wójta
Gminy Borki – Pana Radosława Sałaty, radnego Rady Gminy Borki – Pana Piotra
Kondaszuka, Prezesa Stowarzyszenia
Rozwoju i Promocji Wsi Tchórzew Kolonia – Pana Kazimierza Michalskiego oraz w imieniu własnym Dyrektor Szkoły Podstawowej w Tchórzewie
Kolonii Leszek Jacek Rogulski powitał:
- Poczty sztandarowe ze szkół: Zespołu Szkół Rolniczych w Woli Osowińskiej, Zespołu Placówek Oświatowych w Borkach i Zespołu Placówek Oświatowych w Woli Osowińskiej oraz poczty sztandarowe Ochotniczych Straży Pożarnych w: Borkach, Starej Wsi, Wrzosowie i Woli Osowińskiej.
- Ks. Michała Bieńczyka z Parafii p.w. Wniebowzięcia NMP w Kocku;
- Pana Michała Zająca – Wicestarostę Radzyńskiego;
- Pana Grzegorza Kowalczyka – Członka Zarządu Powiatu Radzyńskiego;
- Radnych Rady Gminy Borki;
- Pana Pawła Komonia – Zastępcę Wójta Gminy Borki;
- Pana Tadeusza Sławeckiego – Dyrektora Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Lublinie;
- Panią Beatę Żurawską – Polkowską – Dyrektora Zespołu Szkół Rolniczych w Woli Osowińskiej;
- Panią Agnieszkę Zając – Dyrektora Zespołu Placówek Oświatowych w Woli Osowińskiej;
- Panią Urszulę Oprawską–Abdułłajew – Dyrektora Szkoły Podstawowej w Krasewie;
- Sołtysów sołectw z terenu Gminy Borki;
- Zespół Śpiewaczy z Tchórzewa;
- Pana Bogusława Guza – Inicjatora upamiętnienia mordu z 1942 r.;
- Pana Mariana Witka – dotychczasowego współorganizatora obchodów rocznic mordu;
- Mieszkańców Gminy Borki;
- Członków Stowarzyszenia Rozwoju i Promocji Wsi Tchórzew Kolonia;
- Społeczność Szkoły Podstawowej w Tchórzewie Kolonii.
Mszę Świętą w
intencji ofiar zbrodni sprzed 77 laty odprawił Ks. Michał Bieńczyk.
Po Mszy Św.
uczestnicy uroczystości odśpiewali hymn narodowy, a następnie głos zabrali: Pana
Michał Zając – Wicestarosta Radzyński, Pan Tadeusz Sławecki –
Dyrektor Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Lublinie, Pan Bogusław Guz –
Inicjator upamiętnienia mordu z 1942 r. oraz Pan Paweł Komoń – Zastępca Wójta
Gminy Borki.
W miejscu
upamiętniającym ofiary mordu złożone zostały wiązanki i zapalone znicze.
Na
zakończenie uroczystości program artystyczny wykonali uczniowie Szkoły
Podstawowej w Tchórzewie Kolonii, pod kierunkiem Pani Jolanty Chojnackiej oraz
Zespół Śpiewaczy z Tchórzewa.
